Haritz Azurmendik XIX. mendetik Frankismo amaiera bitarteko euskararen egoerari begiratu dio Altzon euskararen historiaren inguruko ikastaroaren barruan. Jakin taldeko kideak azaldu duenez, estatu espainiarraren eta frantziarraren eraikuntzak, gizartearen modernizazioak eta Karlistaldiek errotik aldatu zuten Euskal Herria, eta euskararen iraupena kinka larrian geratu zen.
XIX. mende amaieran eta XX. mendearen hasieran Pizkundeak euskararen ortzi-muga berri bat asmatu zuela aipatu du Azurmendik: «noranahiko hizkuntza bilakatzea». Azaldu duenez, 36ko gerrak eta Frankismoak loraldi hori eten zuen, baina 60ko hamarkadan, «astinaldi sozial, politiko eta kultural betean, susperraldi berria etorri zen».